Japara , Mayo 25, 1899
Ibig na ibig kong makakilala ng isang “babaeng moderno,” iyong babaeng malaya,
nakakapagmamalaki’t makaaakit ng aking loob! Iyong masaya, may tiwala sa sarili, masigla’t maagap
na hinaharap ang buhay, puno ng tuwa at sigasig, pinagsisikapan hindi lamang ang sariling kapakanan at
kaligayahan kundi maging ang kabutihan ng buong sangkatauhan.
Buong kasabikan kong sinasalubong ang pagdating ng bagong panahon; totoong sa puso’t isip
ko’y hindi ako nabibilang sa daigdig ng mga katutubo, kundi sa piling ng aking mga puting kapatid na
babae na tumatanaw sa malayong Kanluran.
Kung pahihintulutan lamang ng mga batas ng aking bayan, wala akong ibig gawin kundi ang
ipagkaloob ang aking sarili sa mga nagtatrabaho’t nagsisikap na bagong kababaihan ng Europa; subalit
nakatali ako sa mga lumang tradisyong hindi maaring suwayin. Balang araw maaring lumawig ang tali
at kami’y pawalan, ngunit lubhang malayo pa ang panahong iyon. Alam ko, maaring dumating iyon,
ngunit baka pagkatapos pa ng tatlo o apat na henerasyon. Alam mo ba kung paano mahalin ang bago at
batang panahong ito nang buong puso’t kaluluwa kahit nakatali sa lahat ng batas, kaugalian at
kumbensyon ng sariling bayan? Tuwirang sumasalungat sa kaunlarang hinahangad ko para sa aking mga
kababayan ang lahat ng mga institusyon namin.Wala akong iniisip gabi’t araw kundi ang makagawa ng
paraang malabanan ang mga lumang tradisyon namin. Alam kong para sa aking sarili’y magagawa kong
iwasan o putulin ang mga ito, kaya lamang ay may mga buklod na matibay pa sa alinmang lumang
tradisyon na pumipigil sa akin; at ito ang pagmamahal na inuukol ko sa mga pinagkakautangan ko ng
buhay, mga taong nararapat kong pasalamatan sa lahat ng bagay. May karapatan ba akong wasakin ang
puso ng mga taong walang naibigay sa akin kundi pagmamahal at kabutihan, mga taong nag-alaga sa
akin nang buong pagsuyo?
Ngunit hindi lamang tinig nito ang umaabot sa akin; ang malayo, marikit at bagong- silang na
Europa ay nagtutulak sa aking maghangad ng mga pagbabago sa kasalukuyang kalagayan. Kahit noong
musmos pa ako’y may pang-akit na sa aking pandinig ang salitang “emansipasyon;” may isang naiibang
kabuluhan ito, isang kahulugang hindi maabot ng aking pang-unawa. Gumigising ito sa akin para
hangarin ang pagsasarili at kalayaan – isang paghahangad na makatayong mag-isa. Ang puso ko’y
sinusugatan ng mga kondisyong nakapaligid sa akin at sa iba, buong lungkot na pinag-aalab ang mithiin
kong magising ang aking bayan.
Patuloy na lumalapit ang mga tinig na galing sa malalayong lupain, umaabot sa akin, at sa
kasiyahan ng ilang nagmamahal sa akin at sa kalungkutan ng iba, dala nito ang binhing sumupling sa
aking puso, nag-ugat, sumibol hanggang sa lumakas at sumigla.
Ngayo’y kailangang sabihin ko ang ilang bagay ukol sa sarili upang magkakilala tayo.
Panganay ako sa tatlong babaing anak ng Regent ng Japara. Ako’y may anim na kapatid na lalaki
at babae. Ang lolo kong Pangeran Ario Tjondronegoro ng Demak ay isang kilalang lider ng kilusang
progresibo noong kapanahunan niya. Siya rin ang kauna-unahang regent ng gitnang Java na nagbukas ng
pinto para sa mga panauhin mula sa ibayong dagat – ang sibilisasyong Kanluran. Lahat ng mga anak
niya’y may edukasyong European, at halos lahat ng iyon (na ang ilan ay patay na ngayon) ay umiibig o
umibig sa kaunlarang minana sa kanilang ama; at nagdulot naman ito sa mga anak nila ng uri ng
pagpapalaking nagisnan nila mismo.
Karamihan sa mga pinsan ko’t nakakatandang kapatid na lalaki ay nag-aral sa Hoogere-Burger
School, ang pinakamataas na institusyon ng karunungang matatagpuan dito sa Java. Ang bunso sa
tatlong nakakatandang kapatid kong lalaki’y tatlong taon na ngayong nag-aaral sa Netherlands, at
naglilingkod din naman doon bilang sundalo ang dalawa pa. Samantala, kaming mga babae’y bahagya
nang magkaroon ng pagkakataong makapag-aral dahil na rin sa kahigpitan ng aming mga lumang
tradisyon at kumbensyon. Labag sa aming kaugaliang pag-aralin ang mga babae, lalo’t kailangang
lumabas ng bahay araw-araw para pumasok sa eskwela. Ipinagbabawal ng aming kaugalian na lumabas
man lamang ng bahay ang babae. Hindi kami pinapayagang pumunta saanman, liban lamang kung sa
paaralan, at ang tanging lugar ng pagtuturong maipagmamalaki ng siyudad namin na bukas sa mga
babae ang libreng grammar school ng mga European.
Nang tumuntong ako ng ikalabindalawang taong gulang, ako ay itinali sa bahay – kinailangang
“ikahon” ako. Ikinulong ako at pinagbawalang makipag-ugnayan sa mundong nasa labas ng bahay, ang
mundong hindi ko na makikita marahil liban kung kasama ko na ang mapapangasawang estranghero,
isang di-kilalang lalaking pinili ng mga magulang ko, ang lalaking ipinagkasundo sa akin nang di ko
namamalayan. Noong bandang huli, nalaman kong tinangka ng mga kaibigan kong European na mabago
ang pasyang ito ng mga magulang ko para sa akin, isang musmos pa na nagmamahal sa buhay, subalit
wala silang nagawa. Hindi nahikayat ang mga magulang ko; nakulong ako nang tuluyan. Apat na
mahahabang taon ang tinagal ko sa pagitan ng makakapal na pader, at hindi ko nasilayan minsan man
ang mundong nasa labas.
Hindi ko alam kung paano ko pinalipas ang mga oras.Ang tanging kaligayahang naiwan sa
aki’y ang pagbabasa ng mga librong Dutch at ang pakikipagsulatan sa mga kaibigang Dutch na hindi
naman ipinagbawal. Ito-ito lamang ang nag-iisang liwanag na nagpakulay sa hungkag at kainip-inip na
panahong iyon, na kung inalis pa sa akin ay lalo nang naging kaawa-awa ang kalagayan ko. Lalo
sigurong nawalan ng kabuluhan ang buhay ko’t kaluluwa. Subalit dumating ang kaibigan ko’t
tagapaligtas – ang Diwa ng Panahon; umalingawngaw sa lahat ng dako ang mga yabag niya. Nayanig sa
paglapit niya ang palalo’t matatag na balangkas ng mga lumang tradisyon. Nabuksan ang mag pintong
mahigpit na nakasara, kusa ang iba, ang iba nama’y pilit at bahagya lamang ngunit bumukas pa rin at
ipinasok ang mga inanyayahang panauhin
Sa wakas, nakita kong muli ang mundo sa labas nang ako’y maglabing-anim na taon. Salamat sa
Diyos! Malalabasan ko ang aking kulungan nang malaya at hindi nakatali sa isang kung sinong
bridegroom. At mabilis pang sumunod ang mga pangyayring nagpabalik sa aming mga babae ng mga
nawala naming kalayaan. 8
Nang sumunod na taon, sa oras ng pagtatalaga sa poder ng bata pang Prinsesa (bilang Reyna
Wilhemina ng Netherlands), “opisyal” na inihandog sa amin ng mga magulang namin ang aming
kalayaan. Sa kauna-unahang pagkakataon sa aming buhay, pinayagan kaming umalis sa bayan namin at
pumunta sa siyudad na pinagdarausan ng pagdiriwang para sa okasyong iyon. Anong dakilang tagumpay
iyon! Ang maipakita ng mga kabataang babaeng tulad namin ang sarili sa labas, na imposibleng
mangyari noon. Nasindak ang “mundo;” naging usap-usapan ang “krimeng” iyon na dito’y wala pang
nakagagawa. Nagsaya ang aming mga kaibigang European, at para naman sa amin, walang reynang
yayaman pa sa amin. Subalit hindi pa ako nasisiyahan. Lagi, ibig kong makarating sa malayo, mas
malayo. Wala akong hangaring makipamista, o maglibang. Hindi iyon ang dahilan ng paghahangad
kong magkaroon ng kalayaan. Ibig kong maging malaya upang makatayo nang mag-isa, mag-aral, hindi
para mapailalim sa sinuman, at higit sa lahat, hindi para pag-asawahin nang sapilitan.
Ngunit dapat tayong mag-asawa, dapat, dapat. Ang hindi pag-aasawa ang pinakamalaking
kasalanang magagawa ng isang babaeng Muslim; ito ang pinakamalaking kahihiyang maipagkakaloob
ng isang katutubong babae sa kayang pamilya.
At ang pag-aasawa para sa amin, mababaw pa ngang ekspresyon ang sabihing miserable. At
paano nga ba hindi magkakaganoon, kung tila ginawa lamang para sa lalaki ang mga batas, kung pabor
para sa lalaki at hindi para sa babae ang batas at kumbensyon; kung ang lahat ng kaluwaga’y para sa
kanya lang?
